📘 इतिहास विषयक पुस्तक समीक्षा (History Book Review in Marathi)
पुस्तकाची ओळख :
इतिहास हा UPSC, MPSC तसेच इतर स्पर्धा परीक्षांचा महत्त्वाचा भाग आहे. भारताचा प्राचीन, मध्ययुगीन आणि आधुनिक इतिहास या तिन्ही विभागांचे एकत्रित व सखोल अध्ययन करण्यासाठी इतिहास विषयावरील मानक ग्रंथ उपयुक्त ठरतात. इतिहासावरील पुस्तकांमधून केवळ घटनांची माहितीच मिळत नाही तर त्या घटनांचा परिणाम, समाजावरचा प्रभाव आणि पुढील घडामोडींशी असलेला संबंध समजतो.
इतिहास विषयातील प्रमुख संदर्भ पुस्तकं :
-
R.S. Sharma – India’s Ancient Past
- प्राचीन भारताचा इतिहास (हडप्पा संस्कृती, वैदिक काळ, मौर्य, गुप्त इ.) सविस्तर वर्णन.
- UPSC Prelims साठी अत्यंत महत्त्वाचे.
-
Satish Chandra – Medieval India
- दिल्ली सल्तनत, मुघल साम्राज्य, प्रादेशिक राज्ये, सांस्कृतिक घडामोडी.
- कला, स्थापत्यकला, धर्म सुधारणा यावर उत्तम माहिती.
-
Bipin Chandra – Modern India
- १८५७ चे बंड, स्वातंत्र्य चळवळ, गांधी युग, नेहरू युग.
- आधुनिक भारत समजून घेण्यासाठी सर्वोत्तम पुस्तक.
पुस्तकांचे वैशिष्ट्ये :
- सुसंगत रचना – प्राचीन, मध्ययुगीन व आधुनिक भारताचे कालानुक्रमिक विश्लेषण.
- सोप्या भाषेत मांडणी – विद्यार्थी सहज समजू शकतात.
- तथ्य व विश्लेषण यांचा समतोल – फक्त माहिती नाही तर त्यामागील कारणे व परिणामही दिलेले आहेत.
- नकाशे, चार्ट व आकृत्या – अभ्यास सोपा व आकर्षक.
अभ्यासाचा फायदा :
✅ स्पर्धा परीक्षा (UPSC/MPSC Pre + Mains) साठी भक्कम पाया तयार होतो.
✅ इतिहासाचे कालानुक्रमिक आकलन होते.
✅ राष्ट्रीय चळवळीचे टप्पे व योगदान समजते.
✅ निबंध, मुलाखत व वर्णनात्मक परीक्षेत मदत होते.
तोटे :
❌ माहितीचे प्रमाण जास्त असल्याने सुरुवातीला गोंधळ होऊ शकतो.
❌ इंग्रजी आवृत्त्या जास्त उपलब्ध, मराठीतील उत्तम अनुवाद कमी प्रमाणात.
निष्कर्ष :
इतिहास विषयाची तयारी करण्यासाठी R.S. Sharma (प्राचीन), Satish Chandra (मध्ययुगीन) आणि Bipin Chandra (आधुनिक) ही त्रिकूट पुस्तकं सर्वात विश्वासार्ह मानली जातात. स्पर्धा परीक्षेसाठी हीच पुस्तकं आधारस्तंभ आहेत. ज्यांना मराठीत वाचायचे आहे त्यांनी महाराष्ट्र राज्य पाठ्यपुस्तक मंडळाची पुस्तके व मराठी लेखकांची संदर्भग्रंथ वाचावेत.